Η δημιουργία μελλοντικών σεναρίων βασίζεται στην ανάλυση των πιθανών αλλαγών που θα επέλθουν σε τομείς σημαντικούς για την κινητικότητα, όπως ο δημογραφικός, κλιματικός, τεχνολογικός, κ.α. και του τρόπου με τον οποίο το ΣΒΑΚ θα ‘αντιδράσει’ σε αυτούς. Τα μελλοντικά σενάρια στην ουσία εκφράζουν την αβεβαιότητα μας για το μέλλον, δημιουργώντας ένα ‘πακέτο’ επιλογών στρατηγικών αποφάσεων που θα παρθούν στα επόμενα βήματα του ΣΒΑΚ.

Αρχικά χρειάζεται να διερευνηθούν πιθανές μελλοντικές εξελίξεις σε σχετικούς – με την κινητικότητα – τομείς, οι οποίοι πιθανότατα να βρίσκονται εκτός του ελέγχου τη πόλης (π.χ. δημογραφικές τάσεις, οικονομία, κλιματική αλλαγή, τιμές πετρελαίου, επίπεδο πολιτικής στήριξης στη βιώσιμη κινητικότητας, τεχνολογική εξέλιξη, κ.α.). Πόλεις οι οποίες είναι ‘μπροστά’ σε πολλούς τομείς, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρακτικά παραδείγματα για την ανάλυση αντίστοιχων τάσεων και στη πόλη σας. Λιγότερο πιθανές, αλλά υψηλά ανταποδοτικές ή παρεμβατικές για τον τομέα των μεταφορών, μελλοντικές τάσεις θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη.
Στη συνέχεια, θα πρέπει να διερευνηθούν οι επιπτώσεις των τάσεων αυτών (είτε πρόκειται για παγκόσμιες τάσεις είτε για τοπικές) στο μεταφορικό σύστημα της πόλης σας (π.χ. η κλιματική αλλαγή επιφέρει πιέσεις για την εισαγωγή νέων υπηρεσιών, όπως η ‘Κινητικότητα ως Υπηρεσία’ – Mobility as a Service ή η μείωση του πληθυσμού μπορεί να επιφέρει μείωση των χρηματικών πόρων για έναν Δήμο).
Τα μελλοντικά σενάρια που θα αναπτυχθούν θα πρέπει να περιγράφουν εναλλακτικές πολιτικές προτεραιότητες και την επίπτωση που αυτές θα έχουν σε στρατηγικό επίπεδο. Τουλάχιστον 3 σενάρια θα πρέπει να αναπτυχθούν, εκ των οποίων το ένα θα αποτελεί το σενάριο ‘business-as-usual’ που περιγράφει την ανάπτυξη εάν εφαρμοστούν μόνο οι προγραμματισμένες δράσεις. Τα υπόλοιπα σενάρια θα πρέπει να περιγράφουν τις εξελίξεις που προκύπτουν από την επιλογή διαφορετικών μεταξύ τους πολιτικών (π.χ. έμφαση στις δημόσιες συγκοινωνίες έναντι της έμφασης στην ηλεκτροκίνηση). Μιας και το σενάριο ‘business-as-usual’ εμπεριέχει ήδη την ελάχιστη παρέμβαση, προτείνεται τα υπόλοιπα σενάρια να περιέχουν μόνο βιώσιμες πολιτικές. Παραδείγματα διαμόρφωσης εναλλακτικών σεναρίων δίνονται στα:

• ΣΒΑΚ του Δήμου Θεσσαλονίκης
• ΣΒΑΚ Λεμεσού

Τα μελλοντικά σενάρια αξιολογούνται είτε με τη χρήση μοντέλων/εργαλείων, είτε με ποιοτικές αναλύσεις (απόψεις φορέων, ανάλυση προηγούμενων πολιτικών, καταιγισμός ιδεών) είτε με συνδυασμό και των δύο. Ως προς τη χρήση μοντέλων, τα στρατηγικά ή τα λεγόμενα ‘sketch planning’ μοντέλα, θεωρούνται τα πιο κατάλληλα για τη φάση αυτή, καθώς δεν απαιτούν μεγάλο όγκο δεδομένων και είναι πιο εύκολα στη χρήση τους. Η χρήση λεπτομερειακών κυκλοφοριακών μοντέλων συνήθως συνίσταται όταν υπάρχει ήδη η διαθεσιμότητά τους.
Τα μελλοντικά σενάρια θα πρέπει να αξιολογηθούν ως προς τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εξελίξεων στους διάφορους τομείς (μεταφορές, χρήσεις γης, περιβάλλον, οικονομία) και την ευαισθησία τους σε εξωτερικούς παράγοντες. Ενδεικτική λίστα με κριτήρια αξιολόγησης (ποιοτικής και ποσοτικής) και παραμέτρους αυτών θα βρείτε εδώ.

Η ανάλυση των επιλογών μου για το μέλλον (σενάρια) θα αποτελέσει την βάση για τον οραματισμό της πόλης στην οποία θέλουμε να ζούμε. Το όραμα για τη πόλη μου αποτελεί στην ουσία μια ποιοτική περιγραφή του επιθυμητού μέλλοντος, το οποίο θεμελιώνει τα μετέπειτα βήματα σχεδιασμού. Το όραμα θα πρέπει να τοποθετήσει τις επιλογές για την κινητικότητα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αστικής και κοινωνικής ανάπτυξης της πόλης, λαμβάνοντας υπόψη τις στρατηγικές από πολλούς άλλους τομείς.
Μερικά παραδείγματα οραμάτων που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια ενός ΣΒΑΚ δίνονται παρακάτω:

• Το όραμα για τη βιώσιμη κινητικότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης

Οι πολίτες και θέλουν και χρειάζονται τη βελτίωση στην ποιότητα ζωής που μπορεί να προσφέρει ένα ΣΒΑΚ. Η βασική τους, όμως, αντίδραση έρχεται συνήθως από το γεγονός ότι νιώθουν ότι η γνώμη τους δεν ακούγεται. Για αυτό και η ομάδα που εκπονεί το ΣΒΑΚ θα πρέπει αν εμπλέξει πραγματικά τους πολίτες στη λήψη αποφάσεων και όχι να τους φέρνει προ τετελεσμένων αποφάσεων. Κάθε τοποθέτηση από τους πολίτες θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σοβαρά και με υπευθυνότητα. Αλλά είναι σημαντικό να γίνει ξεκάθαρο σε αυτούς ότι δεν μπορούν όλες οι προτάσεις να ληφθούν υπόψη και ότι οι αποφάσεις πολύ συχνά λαμβάνονται βάσει αντικρουόμενων απόψεων.

Όχι. Το ΣΒΑΚ έρχεται να «χτίσει» στο ήδη υπάρχον όραμα της πόλης, όπως αυτό προκύπτει από τα αναπτυξιακά της σχέδια. Το ΣΒΑΚ θα έρθει να σχεδιάσει μέτρα και έργα τα οποία θα προωθήσουν τη βιώσιμη κινητικότητα και συγχρόνως θα βοηθήσουν να κατακτηθούν πιο εύκολα οι αναπτυξιακοί στόχοι της περιοχής μελέτης.

Με το να κρατάω τους υπεύθυνους λήψης απόφασης συνεχώς εντός των διαδικασιών. Συνίσταται, επίσης, να επικοινωνήσετε ένα προσχέδιο του οράματος σε όλες τις πολιτικές παρατάξεις του Δήμου σας. Αποτελέσματα από απλές έρευνες πολιτών μπορούν να ενισχύσουν τα επιχειρήματά σας απέναντι σε κάθε πολιτική διοίκηση.

Οι (στρατηγικές) προτεραιότητες που έθεσα στο προηγούμενο βήμα, συμπληρώνονται με τον ορισμό στόχων. Οι στόχοι αυτοί εξυπηρετούν τον έλεγχο της επίδοσης όλου του ΣΒΑΚ - και όχι των μεμονωμένων μέτρων που αυτό προτείνει – και παρακολουθούνται ως μέρος μιας συνεχούς διαδικασίας αξιολόγησης. Οι στόχοι αρχικά επιλέγονται από μια μεγάλη λίστα και πρέπει να είναι ‘έξυπνοι’ (SMART), δηλαδή: συγκεκριμένοι (Specific), μετρήσιμοι (Measurable), πραγματοποιήσιμοι (Achievable), σχετικοί με τον σχεδιασμό (Relevant) και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης (Timely). Συνίσταται, επίσης, να είναι σχετικά απλοί (προκειμένου να μπορούν να γίνουν κατανοητοί στο ευρύ κοινό) και να περιλαμβάνουν και άλλους τομείς (π.χ. περιβάλλον, οικονομία, υγεία), πέραν αυτόν της κινητικότητας.

Οι στόχοι που ορίζονται ανά προτεραιότητα πρέπει να είναι μετρήσιμοι με συγκεκριμένη μεθοδολογία και να αφορούν συγκεκριμένα δεδομένα. Βάσει των δεδομένων αυτών που φαίνεται να μπορεί η περιοχή μελέτης να συλλέγει σε τακτά χρονικά διαστήματα (χωρίς μεγάλο επιπλέον κόστος), θα επιλεχθούν οι στόχοι αυτοί που φαίνεται να επηρεάζονται και μπορούν να υπολογίζονται και να αξιολογούνται συγκριτικά σε κάθε χρονική περίοδο. Μια ενδεικτική λίστα στόχων ανά προτεραιότητα, και το πώς αυτοί ποσοτικοποιούνται, παρουσιάζεται εδώ.